Wśród naturalnych wrogów szkodników wyróżniają się dobroczynki (Phytoseiidae) – drapieżne roztocza, które skutecznie eliminują przędziorki i inne szkodniki roślin. Po ogromnym sukcesie Dobroczynka gruszowca w ochronie roślin zewnętrznych czas na przyjrzenie się, które rodzaje Dobroczynka zadbają o rośliny wewnętrzne. W artykule omówimy trzy kluczowe gatunki: dobroczynka kalifornijskiego (Amblyseius californicus), dobroczynka wielożernego (Neoseiulus cucumeris) oraz dobroczynka szklarniowego (Phytoseiulus persimilis).
Biologia dobroczynków
Dobroczynki to niewielkie (ok. 0,3–0,5 mm), drapieżne roztocza, które zasiedlają powierzchnię liści roślin, aktywnie polując na swoje ofiary.
Dobroczynek kalifornijski
Dobroczynek kalifornijski jest uważany za gatunek tolerancyjny na szeroki zakres warunków klimatycznych. Może przetrwać okresy głodu, odżywiając się pyłkiem i innymi roztoczami, co sprawia, że jest wyjątkowo przydatny w długotrwałej ochronie roślin.
Zastosowanie: najczęściej stosowany w zwalczaniu przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae) w uprawach szklarniowych i tunelowych. Skuteczny w sadownictwie, zwłaszcza na cytrusach i winoroślach.
Może być wprowadzany profilaktycznie, gdyż przeżywa na roślinach nawet przy niskiej populacji szkodników.
Wady i zalety:
✅ Można go stosować profilaktycznie, ponieważ przetrwa okresy głodu
✅ Toleruje wysokie temperatury i niską wilgotność, dlatego może być wykorzystywany przy roślinach wewnętrznych.
❌ Wolniejsze tempo rozmnażania niż u dobroczynka szklarniowego.
Dobroczynek wielożerny
Ten gatunek preferuje ciepłe i wilgotne warunki, a jego głównym celem są wciornastki (Thripidae) i roztocza. Jest mniej skuteczny przeciwko przędziorkom niż dobroczynek kalifornijski i szklarniowy.
Zastosowanie: kluczowy w ochronie upraw warzywnych i ozdobnych, np. ogórków, papryki, gerber i róż. Jest najskuteczniejszy przy regularnym wypuszczaniu populacji, szczególnie w uprawach szklarniowych.
Wady i zalety:
✅ Skuteczny w zwalczaniu wciornastków.
✅ Może żywić się pyłkiem, co ułatwia jego utrzymanie w uprawach.
❌ Mała skuteczność przeciwko dużym populacjom przędziorków.
To najbardziej wyspecjalizowany gatunek spośród omawianych dobroczynków – poluje wyłącznie na przędziorki, co czyni go niezwykle skutecznym w ich zwalczaniu.
Zastosowanie: stosowany głównie w uprawach szklarniowych i tunelowych (pomidor, papryka, truskawki, ogórki).
Idealny do szybkiego zwalczania silnych atak przędziorka chmielowca.
Wymaga stosunkowo wysokiej wilgotności (powyżej 60%) i temperatury 20–30°C.
Wady i zalety:
✅ Bardzo skuteczny przeciwko przędziorkom.
✅ Szybkie tempo rozmnażania (rozwój w 5–7 dni).
❌ Nie przeżywa bez obecności przędziorków, co uniemożliwia stosowanie profilaktyczne.
Warunki stosowania i efektywność dobroczynków
Dobroczynki najlepiej działają w środowisku o umiarkowanej wilgotności i temperaturze 20–30°C. Ich skuteczność można zwiększyć poprzez:
Regularne wypuszczanie drapieżników w uprawach szklarniowych i tunelowych.
Utrzymywanie roślin w dobrej kondycji, co sprzyja aktywności dobroczynków.
Unikanie stosowania chemicznych środków ochrony roślin, które mogą eliminować zarówno szkodniki, jak i pożyteczne roztocza.
Dobroczynki to skuteczne i ekologiczne narzędzie do walki ze szkodnikami w rolnictwie i ogrodnictwie. Wybór odpowiedniego gatunku zależy od specyfiki uprawy i dominujących szkodników. Dobroczynek szklarniowy jest idealny do zwalczania przędziorków, dobroczynek wielożerny sprawdza się przeciwko wciornastkom, a dobroczynek kalifornijski jest najbardziej uniwersalny. Integracja tych naturalnych wrogów w system ochrony roślin pozwala na redukcję stosowania chemii i prowadzenie bardziej zrównoważonej uprawy.
